Makuchy są jednym z
produktów powstających podczas wytłaczania oleju z roślin oleistych. Czym
dokładnie są makuchy? Jak są wytwarzane? Jakie posiadają zastosowanie?
Zapraszamy do sprawdzenia!
Czym jest makuch?
Makuch, inaczej makuchy,
kuchy czy kołacze, to wytłoki, które są produktem ubocznym wytwarzania oleju z
roślin oleistych, czyli roślin uprawianych w celu pozyskania z nich tłuszczu
roślinnego.
Wytłoki tego rodzaju
powstają z wielu różnych gatunków roślin, co przekłada się również na
właściwości wytwarzanych z nich makuchów, a także na ich zastosowanie.
Makuchy produkuje się z:
- rzepaku
– makuch rzepakowy
- soi
– makuch sojowy
- lnu
– makuch lniany
- słonecznika
– makuch słonecznikowy
- maku
– makuch makowy
- sezamu
– makuch sezamowy
- orzechów
– makuch orzechowy
- gorczycy
– makuch gorczycowy
Pod względem swojego wyglądu
przypominają grudki, płatki lub też formowane są w drobny pellet. Makuchy mogą
zmieniać także swoją strukturę w zależności od czasu i miejsca przechowywania.
Kolor makuchów jest
zmienny w zależności od roślin, z których został on wytworzony. Przykładowo,
makuch rzepakowy posiada kolor od zielonego do ciemnobrązowego, natomiast
makuch sojowy jest jasnobrązowy.
Ze względu na swoje właściwości
makuchy powstające z roślin oleistych wykorzystywane są przez człowieka na
wiele sposobów. Makuchy posiadają bardzo szerokie zastosowanie w różnych
branżach, w tym między innymi w branży spożywczej, w żywieniu zwierząt, a nawet
używane są jako opał – biomasa.
Jak powstają makuchy?
Aby przyjrzeć się
procesowi powstawania makuchów, konieczne jest zapoznanie się z metodą
produkcji tłuszczu roślinnego.
Tłuszcze roślinne
pozyskuje się z roślin oleistych metodą tłoczenia. Nasiona lub inne części
roślin umieszczane są w odpowiednim pojemniku i poddawane naciskowi, który
powoduje wypływanie tłuszczu. Aktualnie do tego celu stosuje się specjalne
urządzenia – prasy do tłocznia oleju ręczne oraz automatyczne.
Po wytłoczeniu nasion
powstaje olej, a także resztki nasion – wytłoki, czyli tak zwane makuchy. Są to
nasiona lub inne części roślin, które pozbawione są znacznej ilości
znajdującego się w nich tłuszczu. Nie należy jednak traktować ich tylko jako
produkt uboczny przeznaczony do wyrzucenia, ponieważ zawierają one również
szereg wartościowych składników odżywczych i mogą być wykorzystane na różne
sposoby.
Właściwości makuchów
Chociaż może się wydawać,
że makuchy powstałe po wytłoczeniu oleju nie są już do niczego przydatne, to
jednak posiadają one również szereg właściwości, które decydują o ich dalszym
wykorzystaniu.
W makuchach znajduje się
duża ilość:
- węglowodanów
- białek
- tłuszczów
- włókna
- soli
mineralnych
Posiadają dużą wartość
energetyczną oraz korzystny profil składników odżywczych powoduje, że mogą być
one wartościowym dodatkiem do diety zwierząt, a także używane są do wytwarzania
niektórych produktów spożywczych dla człowieka.
Warto jednocześnie
zaznaczyć, że konkretne właściwości makuchów powiązane są z ich typem. Zatem
inne cechy będą posiadały makuchy sojowe, a inne rzepakowe czy słonecznikowe.
Dodatkowo, duże znaczenie
posiada także proces pozyskiwania wytłoków, dlatego też ich skład również może
się różnić.
Przykładowy skład
makuchów:
- tłuszcz
– 90-150 g/kg
- białko
– 100-350 g/kg
- włókno
– 200-250 g/kg
Wobec tego zastosowanie
makuchów w dużej mierze warunkowane jest przez ich skład, a także posiadane
właściwości.
Jak wykorzystuje się
makuchy?
Wytłoki – makuchy od
wieków używane są przez człowieka. Kiedyś, a także dzisiaj są one ważnym
produktem stosowanym do wielu celów.
Makuchy wykorzystywane są
między innymi:
- w
branży spożywczej
- do
żywienia zwierząt
- jako
opał
W branży spożywczej makuchy najczęściej używane są do wytwarzania produktów o zmielonej konsystencji, na przykład makuchy sezamowe stosowane są do produkcji chałwy sezamowej, te słonecznikowe (ze słonecznika łuskanego) – chałwy słonecznikowej. Z kolei makuchy gorczycowe, czyli z nasion gorczycy służą do wytwarzania musztardy.
Najczęściej jednak makuch
używany jest jako wartościowa pasza dla zwierząt. Cechuje się ona wysoką zawartością
energii oraz białka, które potrzebne są zwierzętom do prawidłowego wzrostu.
Makuchy mogą być używane
jako pasza dla różnych zwierząt gospodarskich:
- trzody
- bydła
- owiec
- drobiu
- gęsi
- kaczek
- ryb
- zwierząt
futerkowych
Hodowcy dobierają wówczas
określone rodzaje makuchów do konkretnego planu żywienia zwierząt, co pozwala
na stworzenie zbilansowanej, zdrowej diety obfitującej we wszystkie ważne
składniki odżywcze.
Również warto wskazać, że
makuchy mogą być używane jako biopaliwo, czyli jako opał. Zawierają dużą ilość
energii, dlatego dobrze sprawdzają się w przemyśle energetycznym, chociaż nadal
nie jest ono szeroko rozpowszechnione. Biomasa uznawana jest za naturalne
źródło energii, które jest korzystniejsze od paliw kopalnych.
W celu łatwiejszego wykorzystania
makuchy przeznaczone jako biopaliwo są formowane w pellety lub prasowane.
Podsumowując, makuch powstający jako produkt uboczny podczas procesu wytłaczania oleju, jest bardzo wartościowym surowcem o szerokim zastosowaniu!