Śruty są produktem powstającym po rozdrobnieniu nasion. Posiadają one szerokie zastosowanie, ale najczęściej używane są w żywieniu zwierząt. Co warto wiedzieć na ich temat?

Czym jest śruta?

Śruta jest produktem wytwarzanym przez jednokrotne – jednorazowe rozdrobnienie nasion roślin uprawnych. Najczęściej produkowana jest ona z nasion roślin zbożowych, lecz także może powstawać z innych typów nasion, w tym roślin motylkowych, czyli strączkowych oraz roślin oleistych.

Do wytwarzania śruty najczęściej stosuje się:

• zboża, na przykład pszenżyto, żyto – śruta zbożowa
• kukurydzę – śruta kukurydziana
• rzepak – śruta rzepakowa
• słonecznik – śruta słonecznikowa
• len – śruta lniana
• soja – śruta sojowa
• słód – śruta słodowa

Do produkcji śruty wykorzystuje się specjalne urządzenie nazywane śrutownikiem. Zachodzi w nim proces śrutownia.

Śruta znalazła szerokie zastosowanie w wielu dziedzinach działalności człowieka. Najczęściej jest ona wykorzystywana w branży rolniczej do karmienia nią zwierząt. Wynika to z faktu, że charakteryzuje się ona bardzo dobrymi właściwościami odżywczymi, w tym dużą ilością energii oraz białek.

Także śruta, tym razem słodowa używana jest w piwowarstwie do produkcji brzeczki niezbędnej do wytworzenia piwa.

Produkcja śruty

Jak wspomniano wcześniej, śruta powstaje na skutek procesu śrutowania, który prowadzony jest w śrutowniku. W użyciu znajduje się kilka typów śrutowników, które ze względu na swoją budowę pozwalają na produkcję śruty o innych właściwościach.

Rodzaje śrutowników:

• śrutowniki żarnowe
• śrutowniki kamieniowe
• śrutowniki bijakowe

Śrutowniki żarnowe wyposażone są w dwa kamienie – jeden znajduje się na dole i jest stały, natomiast drugi położony jest na górze i jest obrotowy. Rozdrabniają zboża znajdujące się pomiędzy kamieniami – żarnami. Są obracane ręcznie. To starej konstrukcji śrutowniki, które stosowane były w gospodarstwach rolnych przed laty.

Śrutowniki kamieniowe również posiadają dwa kamienie. Są one umieszczone pomiędzy sobą w regulowanej odległości, przy czym jeden jest ruchomy, a drugi stały. Materiał do rozdrobnienia podawany jest podajnikiem ślimakowym. W śrutownikach kamieniowych można określić odległość pomiędzy kamieniami, a tym samym stopień rozdrobnienia ziarna. Takie urządzenia napędzane są głównie maszynowo, więc nie wymagają pracy ręcznej.

Śrutowniki bijakowe posiadają zespół bijaków, czyli metalowych płyt, które obracają się na wale. Bijaki uderzają w ziarno i powodują jego rozdrobnienie. W śrutownikach tego typu również można regulować stopień rozdrobnienia śruty – jest on określany przez wielkość oczek w obudowie maszyny. Śrutowniki bijakowe napędzane są maszynowo.

Wśród powyższych typów śrutowników za najlepsze uznaje się te kamieniowe, ponieważ zapewniają one odpowiedni stopień rozdrobnienia ziaren i zachowują więcej ich wartości odżywczych, co pozwala na produkcję lepszej jakości pasz.

Podczas procesu śrutowania należy pamiętać o tym, aby ziarna były suche. Gdy są mokre, wtedy podczas rozdrabniania może dojść do podwyższenia temperatury, co zmniejsza właściwości odżywcze śruty oraz może doprowadzić do uszkodzenia maszyny śrutującej.

Śruta poekstrakcyjna – co to jest?

Śruta może powstawać również jako efekt procesu ekstrakcji oleju z roślin oleistych – nazywana jest ona wtedy śrutą poekstrakcyjną.

Proces ekstrakcji oleju z nasion polega na wykorzystaniu do tego celu rozpuszczalników, przykładowo benzyny ekstrakcyjnej albo heksanu.

Składy i wartości odżywcze śruty

Zawartość składników pokarmowych w śrucie zależna jest przede wszystkim od rodzaju roślin, które posłużyły do jego produkcji.

Konkretny skład oraz wartości odżywczej śruty przekładają się również na jej zastosowanie w żywieniu zwierząt.

Śruta ceniona jest ze względu na zawartość:

• energii – dużą wartość energetyczną
• białka – różnych typów aminokwasów
• włókna surowego – przede wszystkim celulozy
• tłuszczów – pochodzenia roślinnego
• popiołu – tym terminem określa się różne rodzaje składników mineralnych, na przykład fosforu, potasu

W celu określenia konkretnych właściwości śruty przeprowadza się specjalistyczne badania laboratoryjne.

W branży rolniczej stosuje się różne rodzaje śruty. Bardzo często jest to śruta rzepakowa, która powstaje z nasion rzepaku – popularnej rośliny oleistej.

Przykładowy skład śruty rzepakowej:

• białko – 350-380 g/kg
• tłuszcz – 20-50 g/kg
• włókno – 100-140 g/kg
• energia brutto – 18-20 MJ/kg

Tak dobre właściwości śruty powodują, że jest ona często wybierana w żywieniu wielu zwierząt gospodarskich, w tym także dużych hodowlach zwierząt. Stosowana jest ona do skarmiania drobiu, a także do trzody chlewnej, bydła, ryb.

Śruta a makuch

Bardzo często śruta jest mylona z makuchem, czyli z innym produktem powstającym podczas rozdrabniania części roślin. Czym dokładnie różni się śruta od makuchów?

Makuchy to wytłoki powstające na skutek wytłaczania roślin oleistych, na przykład rzepaku, słonecznika czy soi. W porównaniu do śruty zawierają one większą ilość tłuszczu, lecz na ogół obniżoną ilość białka oraz włókna.

Podsumowując, śruta jest ważnym składnikiem diety zwierząt. Jej właściwy dobór pozwala na stworzenie optymalnego programu żywienia w hodowli.