Śruty są produktem
powstającym po rozdrobnieniu nasion. Posiadają one szerokie zastosowanie, ale
najczęściej używane są w żywieniu zwierząt. Co warto wiedzieć na ich temat?
Czym jest śruta?
Śruta jest produktem
wytwarzanym przez jednokrotne – jednorazowe rozdrobnienie nasion roślin
uprawnych. Najczęściej produkowana jest ona z nasion roślin zbożowych, lecz
także może powstawać z innych typów nasion, w tym roślin motylkowych, czyli strączkowych
oraz roślin oleistych.
Do wytwarzania śruty
najczęściej stosuje się:
- zboża, na przykład pszenżyto, żyto – śruta zbożowa
- kukurydzę – śruta kukurydziana
- rzepak – śruta rzepakowa
- słonecznik – śruta słonecznikowa
- len – śruta lniana
- soja – śruta sojowa
- słód – śruta słodowa
Do produkcji śruty
wykorzystuje się specjalne urządzenie nazywane śrutownikiem. Zachodzi w nim
proces śrutownia.
Śruta znalazła szerokie
zastosowanie w wielu dziedzinach działalności człowieka. Najczęściej jest ona wykorzystywana
w branży rolniczej do karmienia nią zwierząt. Wynika to z faktu, że
charakteryzuje się ona bardzo dobrymi właściwościami odżywczymi, w tym dużą ilością
energii oraz białek.
Także śruta, tym razem słodowa używana jest w piwowarstwie do produkcji brzeczki niezbędnej do wytworzenia piwa.
Produkcja śruty
Jak wspomniano wcześniej,
śruta powstaje na skutek procesu śrutowania, który prowadzony jest w
śrutowniku. W użyciu znajduje się kilka typów śrutowników, które ze względu na
swoją budowę pozwalają na produkcję śruty o innych właściwościach.
Rodzaje śrutowników:
- śrutowniki
żarnowe
- śrutowniki
kamieniowe
- śrutowniki
bijakowe
Śrutowniki żarnowe
wyposażone są w dwa kamienie – jeden znajduje się na dole i jest stały,
natomiast drugi położony jest na górze i jest obrotowy. Rozdrabniają zboża
znajdujące się pomiędzy kamieniami – żarnami. Są obracane ręcznie. To starej
konstrukcji śrutowniki, które stosowane były w gospodarstwach rolnych przed
laty.
Śrutowniki kamieniowe
również posiadają dwa kamienie. Są one umieszczone pomiędzy sobą w regulowanej
odległości, przy czym jeden jest ruchomy, a drugi stały. Materiał do
rozdrobnienia podawany jest podajnikiem ślimakowym. W śrutownikach kamieniowych
można określić odległość pomiędzy kamieniami, a tym samym stopień rozdrobnienia
ziarna. Takie urządzenia napędzane są głównie maszynowo, więc nie wymagają
pracy ręcznej.
Śrutowniki bijakowe
posiadają zespół bijaków, czyli metalowych płyt, które obracają się na wale.
Bijaki uderzają w ziarno i powodują jego rozdrobnienie. W śrutownikach tego
typu również można regulować stopień rozdrobnienia śruty – jest on określany
przez wielkość oczek w obudowie maszyny. Śrutowniki bijakowe napędzane są
maszynowo.
Wśród powyższych typów
śrutowników za najlepsze uznaje się te kamieniowe, ponieważ zapewniają one odpowiedni
stopień rozdrobnienia ziaren i zachowują więcej ich wartości odżywczych, co
pozwala na produkcję lepszej jakości pasz.
Podczas procesu
śrutowania należy pamiętać o tym, aby ziarna były suche. Gdy są mokre, wtedy
podczas rozdrabniania może dojść do podwyższenia temperatury, co zmniejsza
właściwości odżywcze śruty oraz może doprowadzić do uszkodzenia maszyny
śrutującej.
Śruta poekstrakcyjna – co
to jest?
Śruta może powstawać
również jako efekt procesu ekstrakcji oleju z roślin oleistych – nazywana jest
ona wtedy śrutą poekstrakcyjną.
Proces ekstrakcji oleju z
nasion polega na wykorzystaniu do tego celu rozpuszczalników, przykładowo
benzyny ekstrakcyjnej albo heksanu.
Składy i wartości
odżywcze śruty
Zawartość składników
pokarmowych w śrucie zależna jest przede wszystkim od rodzaju roślin, które
posłużyły do jego produkcji.
Konkretny skład oraz
wartości odżywczej śruty przekładają się również na jej zastosowanie w żywieniu
zwierząt.
Śruta ceniona jest ze
względu na zawartość:
- energii
– dużą wartość energetyczną
- białka
– różnych typów aminokwasów
- włókna
surowego – przede wszystkim celulozy
- tłuszczów
– pochodzenia roślinnego
- popiołu
– tym terminem określa się różne rodzaje składników mineralnych, na przykład
fosforu, potasu
W celu określenia konkretnych
właściwości śruty przeprowadza się specjalistyczne badania laboratoryjne.
W branży rolniczej
stosuje się różne rodzaje śruty. Bardzo często jest to śruta rzepakowa, która
powstaje z nasion rzepaku – popularnej rośliny oleistej.
Przykładowy skład śruty
rzepakowej:
- białko
– 350-380 g/kg
- tłuszcz
– 20-50 g/kg
- włókno
– 100-140 g/kg
- energia
brutto – 18-20 MJ/kg
Tak dobre właściwości
śruty powodują, że jest ona często wybierana w żywieniu wielu zwierząt
gospodarskich, w tym także dużych hodowlach zwierząt. Stosowana jest ona do
skarmiania drobiu, a także do trzody chlewnej, bydła, ryb.
Śruta a makuch
Bardzo często śruta jest
mylona z makuchem, czyli z innym produktem powstającym podczas rozdrabniania
części roślin. Czym dokładnie różni się śruta od makuchów?
Makuchy to wytłoki
powstające na skutek wytłaczania roślin oleistych, na przykład rzepaku,
słonecznika czy soi. W porównaniu do śruty zawierają one większą ilość
tłuszczu, lecz na ogół obniżoną ilość białka oraz włókna.
Podsumowując, śruta jest
ważnym składnikiem diety zwierząt. Jej właściwy dobór pozwala na stworzenie
optymalnego programu żywienia w hodowli.